Gitara hawajska
Bardzo specyficzną odmianą jest gitara hawajska, tzw. steelguitar. Z jazzem ma ona niewiele wspólnego, wykorzystywana jest na ogół w zespołach rozrywkowych i country. Elektryczna gitara hawajska jest prostokątna w kształcie. Struny umieszczone są wysoko nad gryfem, na którym dla orientacji zaznaczono poszczególne pozycje. Gitara leży przed grającym na specjalnym stoliku lub też wyposażona jest w nóżki. Grający w lewej ręce trzyma metalowy suwak, którym skraca struny lekko je dociskając. Na prawą ma założone specjalne pierścienie zakończone piórkami, którymi zarywa struny. Strój gitary hawajskiej jest oparty na akordzie durowym e, cis, a, e, A, E (A-dur). Dla ułatwienia gry i rozszerzenia możliwości produkowane są też całe zestawy gitar hawajskich, które można nastroić na różne tonacje i akordy oraz używać równolegle, przerzucając się tylko z gryfu na gryf. Produkowane są też hawajskie gitary pedałowe o bardziej skomplikowanej budowie - rozszerzającej zakres ich możliwości.Zwykłą gitarę można zaadoptować do gry na sposób hawajski, podwyższając siodełko na tyle, aby operując suwakiem, nic dociskać strun do progów. Grający kładzie wówczas pudło rezonansowe na prawym udzie, a szyjkę na lewym.
Zupełnie odmienna technika gry, jak i strój gitary hawajskiej tworzy specjalistów w tej dziedzinie, bowiem umiejętność gry na gitarze konwencjonalnej jest tu mało przydatna.
Gitara klasyczna
Gitara klasyczna jest instrumentem będącym
pierwowzorem wszystkich późniejszych rozwiązań. Lutnikiem, który w połowie XIX
w. wypracował najdoskonalszy model gitary klasycznej był Antonio
Torres. Od tego czasu rozwiązanie konstrukcyjne gitary klasycznej nie
jest już zmieniane, a wszystkie jej parametry są ściśle określone. Większe
odchylenia od nich prowadzą do straty jakości tonu. Oto typowe wymiary:
Wymiary gitary klasycznej
Bardzo ważny dla jakości brzmienia jest materiał, z którego został wykonany instrument. Dolna płyta pudła rezonansowego oraz boczki zrobione są z wyschniętego drewna drzew liściastych, najczęściej klonu lub palisandru. Najważniejsza dla brzmienia górna płyta rezonansowa wykonana jest z dobrze wysuszonego drewna świerkowego, które musi się odznaczać drobnymi i prostymi słojami pozbawionymi sęków. Odpowiednie belkowanie wewnątrz pudła rezonansowego zabezpiecza je przed siłą naciągu strun. Sam strunnik z mostkiem przyklejony jest bezpośrednio do płyty rezonansowej. Na główce gitary umieszczono mechanizmy, służące do strojenia instrumentu, tzw. „maszynki".
Struny do gitary klasycznej są nylonowe, basowe zaś jeszcze owija się cienkim drucikiem (owijką).
Przy budowie gitary wymagana jest niezwykła precyzja, bowiem każdy element ma decydujący wpływ na wartość instrumentu. Upraszczając, można by powiedzieć, że płyta rezonansowa decyduje o brzmieniu, szyjka z gryfem o wygodzie gry, rozmieszczenie progów o strojeniu gitary.
Ponieważ gitara klasyczna jest jedynym rodzajem gitary, która doczekała się u nas dość dokładnych opisów, nie będę się nią zajmował bardziej szczegółowo. Omawiam ją w tej książce jedynie jako punkt wyjścia dla dokonania porównań.
Gitara klasyczna to instrument służący do wykonywania muzyki pisanej przede wszystkim przez kompozytorów ,,poważnych". W jazzie zajmuje ona marginesowe miejsce, z uwagi na zbyt słabe i krótkie (szczególnie w górze) brzmienie, a przede wszystkim na klasyczną technikę gry, nie dopuszczającą typowych dla jazzu środków wyrazu.
Gitarę klasyczną wykorzystuje się w dużych orkiestrach ze względów kolorystycznych oraz dobrego łączenia się barwy dźwięku z sekcją smyczków. Często używana jest też w muzyce brazylijskiej. Do obu tych zastosowań bardziej odpowiednia wydaje się być technika jazzowa i ta na ogół jest stosowana. W małym combo, jako instrument jazzowy gitara klasyczna, moim zdaniem, nic sprawdza się, szczególnie traktowana techniką klasyczną (patrz Charlie Byrd, Laurindo Almeida), z wyjątkiem Django Reinhardta, którego technika różniła się znacznie od techniki klasycznej.
Jako instrument solowy, gitarę klasyczną możemy podziwiać w rękach Joe Passa, który przy grze wielogłosowej również stosuje technikę jazzową - (patrz rozdział pt. „Różne techniki gry na gitarze").
Ovation
Gitara Ovation
Wśród wielu doskonałych firm duże powodzenie ma firma Ovation,
która zrewolucjonizowała budowę gitar akustycznych. Mianowicie: pudło
rezonansowe o zaokrąglonych brzegach ma kształt gruszki i jest wykonane ze
specjalnego materiału pochodzenia syntetycznego. Drewniana jest tylko płyta
rezonansowa lub cały instrument wykonany jest z laminatów syntetycznych, jak
np. najdroższy i zarazem najwyższej jakości model ,,Adams". Kształt pudła
rezonansowego gitar Ovation opracowany został przy wykorzystaniu komputerów i
oprogramowań wykorzystywanych dotychczas w lotnictwie do obliczania zależności
aerodynamicznych. Gitary te zyskały zwolenników i wielu gitarzystów stosuje je
nie tylko do akompaniamentu, ale nagrywania na nich solowe płyty, np. John
McLaughlin. Trzeba przyznać, że inne firmy jak np. Gibson, z powodzeniem
kontynuują doskonalenie swych gitar akustycznych w bardziej tradycyjnej formie.
Stick
Amerykanin Emmet Chapman skonstruował i wprowadził do sprzedaży w 1974 roku specjalny instrument dziesięciostrunowy o nazwie Stick, na którym gra się z dwóch stron gryfu, a obie ręce samodzielnie skracają i pobudzają struny do drgań (technika tapping).Stick rożni się od gitary przede wszystkim brakiem klasycznego korpusu (ang. body) - jak nazwa wskazuje jest to deska która zaczyna się główką z kluczami a kończy mostkiem, pośrodku mając podstrunnicę. Instrument ewoluował później do kilku wariantów - Grand Stick (12 strun), StickBass (8 strun) oraz NS Stick (również 8 strun). Generalną zasadą w tym instrumencie jest podział strun na dwie sekcje - basową i wiolinową/gitarową. Każda z sekcji ma oddzielny zestaw pickupów, a co za tym idzie oddzielną elektronikę i wyjście. Z jednego instrumentu można napędzać 2 wzmacniacze - gitarowy i basowy, przepuszczając każdą sekcję z osobna przez zestawy efektów. Możliwe jest również zamontowanie pickupów MIDI.
Bodaj najsłynniejszym użytkownikiem instrumentu Chapman Stick jest Tony Levin - nagrywał na sticku z Peterem Gabrielem i King Crimson już we wczesnych latach 80-tych. Stick stanowi bardzo ważny element jego instrumentarium w każdym projekcie w jakim bierze udział. Inni użytkownicy to m.in Jim Lampi, Ron Baggerman i inni.
